Wat is nu het specifieke belang van de geestelijk leraar? En waaraan kunnen we hem herkennen?
Swami B.R. Sridhar schrijft in zijn klassieke boek dat de positie van de guru verduidelijkt: “Vergissen is menselijk. Omdat we onvolmaakt zijn, is het onvermijdelijk dat we ons vergissen. Maar het is stellig zo dat niemand onvolmaakt wil blijven. In ieder levend wezen is iets aanwezig dat naar het volmaakte streeft. Als dat niet zo zou zijn, zouden we geen enkele behoefte voelen. Ons streven naar volmaaktheid is evenwel erg zwak en beperkt, anders zouden we ons doel meteen bereiken. Ons beperkte vermogen en ons streven naar volmaaktheid scheppen ruimte voor de gids, of guru. Omdat het onvolmaakte onvolmaakt is, heeft het hulp van buiten nodig om tot de volmaaktheid te naderen. De Volmaakte zou niet volmaakt zijn, als Hij (God) Zichzelf niet zou kunnen doen gelden of anderen helpen, en dat natuurlijk uit Zichzelf. Dus behoort de leiding, nodig om tot volmaaktheid te komen, uiteraard de Allerhoogste toe, en het medium waardoor deze leiding zich openbaart is Sri Guru, de geestelijke gids.”
Een betrouwbare guru is niet iemand die ons materieel en geestelijk uitbuit in naam der verlichting en vergeving van zonden. De ware guru is een zelf-gerealiseerde ziel, vol liefde voor elk levend wezen en aan elke vorm van materiële gehechtheid ontstegen. Hij leeft in constante verbondenheid met de diepste bron van het leven en ziet zichzelf als dienaar van iedereen, omdat hij in ieder wezen een dienaar van God ziet. Zo’n zelf-gerealiseerde leraar wordt in het Sanskriet acarya genoemd. Dat betekend: hij die onderricht door het voorbeeld te geven. Tevens betekent guru ‘zwaar’, en heeft in dit verband betrekking op de onwrikbare positie van de guru als het op geestelijk kennis en realisatie aankomt. Deze ware geestelijke gids, die altijd het beste met zijn leerlingen voor heeft, is bijzonder schaars.
Je moet een guru aanvaarden, maar waarom zou je naar een namaak-guru gaan die je zal misleiden? Waarom zou je geen onderricht aanvaarden van een ware guru? Een guru is noodzakelijk, maar je moet een echte guru benaderen. Dat is wat de Bhagavad-gītā onderwijst.
tad viddhi praṇipātena
paripraśnena sevayā
upadekṣyanti te jñānaṁ
jñāninas tattva-darśinaḥ
‘Probeer de waarheid te begrijpen door een spiritueel leraar te benaderen. Stel hem op een nederige manier vragen en wees hem dienstbaar. De zelfgerealiseerde zielen kunnen kennis aan je overdragen, omdat ze de waarheid hebben gezien.’ (Bg. 4.34)
Dat is de ware guru: iemand die de waarheid heeft gezien, net zoals Arjuna Kṛṣṇa zag. Arjuna hoorde het onderricht van Kṛṣṇa en zei: ‘Jij bent de Absolute Waarheid.’ Als je dus de instructies van Arjuna aanvaardt, zul je de Absolute Waarheid kunnen begrijpen. En wat is de instructie van Arjuna? Dat staat in het tiende hoofdstuk.
arjuna uvāca
paraṁ brahma paraṁ dhāma
pavitraṁ paramaṁ bhavān
puruṣaṁ śāśvataṁ divyam
ādi-devam ajaṁ vibhum
‘Arjuna sprak: Jij bent de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods, de allerhoogste verblijfplaats, de zuiverste, de Absolute Waarheid. Jij bent de eeuwige, transcendentale en oorspronkelijke persoon, de ongeborene, de grootste.’ (Bg. 10.12)
Het Vedānta-sūtra (1.1.1) zegt: athāto brahma-jijñāsā — ‘Nu, in de menselijke levensvorm, is het tijd om navraag te doen naar het Allerhoogste Brahman.’ Hier in de Bhagavad-gītā realiseert Arjuna zich: ‘Oh Kṛṣṇa, Jij bent het Allerhoogste Brahman.’ Daarom zou je Arjuna tot je guru moeten maken en zou je ook Kṛṣṇa tot je guru moeten maken. Arjuna is de vertegenwoordiger van Kṛṣṇa, de vriend van Kṛṣṇa. De guru is essentieel. Maar waarom zou je naar een namaak-guru gaan? Je zult misleid worden. Als je ziek bent moet je door een dokter behandeld worden. Maar daarvoor wil je natuurlijk wel een echte dokter hebben, niet een bedrieger die geen kennis heeft van de medische wetenschap en zich alleen maar voordoet als een gediplomeerd arts. Je zult dan bedrogen worden. Een guru is noodzakelijk, dat is een feit. Maar ga naar een echte guru. Wie is die echte guru? De echte guru is Kṛṣṇa of iemand die Kṛṣṇa gezien heeft, zoals Arjuna.